Tạ Vũ: Dân chủ và dân trí - Cái nào trước?

Tạ Vũ

Cách đây đúng 4 năm, khó ai mường tượng ra được rằng nhân dân Afghanistan có thể có một bước tiến dân chủ trọng đại là Tổng Tuyển Cử. Thế rồi cuộc bầu cử đầy khó khăn thử thách đó tại Afghanistan cũng đã diễn ra vào ngày thứ bảy 9 tháng 10 năm 2004. Hơn 10 triệu cử tri, đa phần mù chữ và chỉ có thể bỏ phiếu bằng hình, đã vượt qua nỗi sợ hãi bởi các lời đe dọa của những thành phần tàn dư Taliban, đã vượt qua những đoạn đường đất vắt qua núi đồi trùng điệp, đã đi bộ qua hàng chục cây số để đến nơi bỏ phiếu. Không khí hồ hởi hiện rõ trên cả nước. Nhiều người dân Afghanistan trả lời các phái đoàn quốc tế đến giám sát cuộc bầu cử bằng nụ cười rạng rỡ: "chúng tôi rất mong cuộc bầu cử này sẽ đem lại hòa bình và an ninh". Những người bạo dạn hơn thì giải thích: "chúng tôi mong có một tổng thống để khỏi phải sống dưới ách các ông lãnh chúa và nhìn cảnh đổ máu triền miên".

Ngoại trừ một vài sự cố khiếu nại gian lận lẻ tẻ, hầu hết giới quan sát đều khen ngợi thành quả vượt bậc của chính phủ chuyển tiếp dưới quyền ông Hamid Karzai. Chỉ trong vòng 3 năm, đất nước này đã đi từ một chế độ độc tài, cuồng tín và bệnh hoạn sang một thể chế dân chủ có cùng xu hướng với thời đại. Dân chúng Afghanistan từ vị trí có thể bị đánh đập bất cứ lúc nào trên đường phố không cần lý do đã chuyển sang vai trò quyết định ai sẽ lãnh đạo đất nước.

Nhưng rồi cũng chính hiện tượng "đổi đời" này khiến người ta bật lên câu hỏi: "Dân Afghanistan đã sẵn sàng cho thể chế dân chủ chưa?", hay cụ thể hơn nữa: "Lá phiếu của những người còn mù chữ có mang giá trị gì không?".

Đây không phải là câu hỏi riêng cho người dân Afghanistan, mà đã từng được nêu ra trong thời khởi đầu của hầu hết các nền dân chủ vững mạnh hiện nay. Cốt lõi của những câu hỏi đó là "Cần nâng cao Dân trí trước thì mới có thể chuyển sang một nền Dân chủ đúng nghĩa, hay phải có Dân chủ trước mới mong nâng Dân trí lên được ?".

Cuộc tranh luận này kéo dài hàng thế kỷ và bất phân thắng bại trên mặt lý thuyết. Tuy nhiên, trên thực tế, kết quả giữa hai chọn lựa kể trên đã rõ như ngày và đêm. Cụ thể như tại Hoa Kỳ, không ai chối cãi là đã có hiện tượng kéo dài nhiều năm trong đó những kẻ giàu có khuynh loát hệ thống dân chủ để thao túng quyền hành cai trị trên một quần chúng nhân dân thiếu học. Nhưng trong thể chế dân chủ không ai có thể ngăn chặn quần chúng tiến lên bậc thang giáo dục hoặc độc quyền quyết định các lãnh vực giáo dục. Và thế là với mỗi thế hệ dân chúng đạt đến trình độ giáo dục cao hơn thì hệ thống dân chủ càng loại bỏ được những kẻ lạm quyền và quyền quyết định càng thuộc về quần chúng nhân dân. Nhìn sang các nước láng giềng của chúng ta, không ai chối cãi những cảnh đấm đá ngay tại quốc hội Đài Loan, cảnh các thủ tướng Hàn Quốc bị còng tay dẫn đi về tội tham nhũng, cảnh rối bời trong quốc hội Ấn Độ vì quá nhiều đảng phái. Nhưng đến hôm nay thì cả thế giới công nhận ba thể chế dân chủ đó đã trưởng thành và là nền tảng đẩy cả nền kinh tế lẫn mức độ dân trí tăng vọt.

Ngược lại, tại Trung Quốc và Việt Nam ta, cả hai chính phủ đều nhân danh trình độ dân trí thấp và nhu cầu ổn định, phát triển, để ngăn cấm các sinh hoạt dân chủ.

Câu hỏi đầu tiên: Một chính phủ sau 50 năm không nâng nổi mức dân trí lên bằng các nước chung quanh, có đáng tiếp tục nắm quyền không?

Câu hỏi thứ hai: Một chính quyền độc tài có muốn nâng cao dân trí để rồi phải đối diện với các đòi hỏi dân chủ trong dân chúng không?

Đảng và Nhà nước ta vẫn luôn khẳng định chế độ độc tài thực dân Pháp chủ trương "ngu dân" để cai trị, còn chế độ độc tài độc đảng hiện nay trên đất nước ta thì sao?

Kế đến, hàng trăm nước trên thế giới suốt từ thế chiến 2 đến nay đã chứng minh ổn định xã hội lâu dài và phát triển kinh tế bền vững đòi hỏi phải có một nền tảng dân chủ làm hạ tầng. Cách duy trì ổn định bằng bộ máy công an trị chỉ là cách dấu đi những uất ức chờ ngày bùng nổ. Đồng thời, cách phát triển kinh tế cùng lúc với chính sách giới hạn dân trí chỉ dẫn đến nạn hủy hoại môi sinh, tăng tốc tham nhũng và băng hoại xã hội. Tất cả những điều này đang diễn ra tại nước ta ngày hôm nay!

Tóm lại, Dân chủ không phải là phép lạ để cung cấp ngay một chính quyền toàn vẹn, nhưng Dân chủ là phương tiện hữu hiệu để chuyển biến hệ thống chính quyền ngày một tốt hơn mà không cần phải đổ máu.

Quá trình xây dựng chính quyền bằng thể chế dân chủ được khởi động càng sớm, thì một Nhà nước đúng nghĩa càng chóng được đạt tới. Mọi lý lẽ viện dẫn "vì Dân trí thấp” mà ngăn chặn Dân chủ đều là những ngụy biện lạc hậu. Lạc hậu hơn cả đất nước Afghanistan dưới chế độ Taliban độc tài, cuồng tín và bệnh hoạn.

Tạ Vũ


Nguồn: Blog Ðinh Tấn Lực
http://blog.360.yahoo.com/blog-cvTEIyQ1cqjy3nKsgTLTpK4M2g--?cq=1&p=311&n=28500